Το 11ο προγραμματικό συνέδριο της Νέας Δημοκρατίας φιλοδοξούσε να σχηματοποιήσει ένα νέο, επικαιροποιημένο στίγμα στην ιδεολογική ταυτότητα του κόμματος αλλά και στην οικοδόμηση ενός αξιόπιστου και “νικηφόρου” κυβερνητικού προγράμματος. Οι εργασίες του συνεδρίου έφεραν στο προσκήνιο αρκετά προβεβλημένα στελέχη της δεξιάς παράταξης και πρώην κυβερνητικά στελέχη που προτίμησαν να απομακρυνθούν από τα φώτα της δημοσιότητας μετά το πέρας της κυβερνητικής τους θητείας. Αξίζει να ξεχωρίσουμε τις παρουσίες πρώην πρωθυπουργών όπως ο Κώστας Καραμανλής και ο Αντώνης Σαμαράς αλλά και στελεχών όπως ο Γιώργος Βουλγαράκης. Πέρα όμως από μια ευκαιρία στελεχιακής συσπείρωσης, οι συζητήσεις του συνεδρίου αποτύπωσαν ανάγλυφα τα ιδεολογικά διλήμματα της κεντροδεξιάς παράταξης, αλλά και την πάγια αντίληψη ότι το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης αποτελεί μια κυβέρνηση “εν αναμονή”.
Η τοποθέτηση του Κυριάκου Μητσοτάκη στη λήξη των εργασιών του συνεδρίου είναι ικανή να συγκεντρώσει όλα τα μεγάλα διλήμματα και τις επιλογές που καλείται να κάνει η παράταξη ώστε να βρεθεί στην εξουσία, κάτι που αδιαμφισβήτητα αποτελεί το μεγάλο διακύβευμα για αρκετά, νεόκοπα και μη, στελέχη του κόμματος. Ως εισαγωγή στην ομιλία του, ο επικεφαλής της αξιωματικής αντιπολίτευσης επέλεξε μια συρραφή στιγμιοτύπων και δηλώσεων από τη δράση των πρώην προέδρων του κόμματος, μια μορφή ένεσης κομματικής υπερηφάνειας αλλά και προμηνύματος της κατεύθυνσης της ομιλίας Μητσοτάκη. Μέσα από τα λόγια ιστορικών στελεχών επιχειρήθηκε να δοθεί η εικόνα μιας πανεθνικής παράταξης με ενωτικό χαρακτήρα, φιλολαϊκά και φιλεργατικά αντανακλαστικά, ακόμα και με επαληθευμένες “προφητείες”, με την παράταξη να διεκδικεί το μονοπώλιο στην αλήθεια, και υπενθυμίζοντας τη δήλωση του ιστορικού ηγέτη της παράταξης Κωνσταντίνου Καραμανλή ότι “η Νέα Δημοκρατία τοποθετείται έξω και απάνω από τις παραπλανητικές ετικέτες της αριστεράς, του κέντρου και της δεξιάς”.
Το μήνυμα ήταν σαφές, η κεντροδεξιά παράταξη επιθυμεί να επιστρέψει στις πρώιμες μεταπολιτευτικές της ρίζες, σε έναν σύγχρονο ριζοσπαστικό φιλελευθερισμό διαχειριζόμενη αυτή την φορά όχι την εθνική τραγωδία της Κύπρου αλλά την 7ετή οικονομική κρίση και την κληρονομιά της. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης φρόντισε να υπογραμμίσει τη νέα στρατηγική “γεφύρωσης”. Η ομιλία του επικεντρώθηκε αρκετές φορές σε έννοιες όπως: λαϊκός, μη ταξικός, πατριωτισμός, αλλαγή, ελευθερία και, φυσικά, αλήθεια. Σημαντικές ήταν επίσης και οι αναφορές στην αλληλεγγύη, την αναδιανομή και την ελπίδα, την “αληθινή ελπίδα” κατά τον κ. Μητσοτάκη.
Το νέο στίγμα του κόμματος θέλει την Νέα Δημοκρατία ανανεωμένη σε πρόσωπα και πολιτικές προτάσεις, καθώς και ιδεολογικά απαγκιστρωμένη από τις “ετικέτες” δεξιά ή κέντρο, το κόμμα είναι φιλελεύθερο, δημοκρατικό και λαϊκό. Σε τούτη τη λέξη, τη λέξη “λαϊκό”, το επιτελείο του κ. Μητσοτάκη αποδίδει στρατηγική σημασία. Ο τελευταίος ηγείται ενός κόμματος που δεν έχει ταξικό πρόσημο και ενώνει τους πλούσιους και τους φτωχούς, άλλωστε όπως χαρακτηριστικά δήλωσε, “ο άνεργος είναι άνεργος και ο φτωχός φτωχός” πέρα από κόμματα και ιδεολογίες.
Όμως, μπορεί η Νέα Δημοκρατία να επικαιροποιήσει τον Ριζοσπαστικό Φιλελευθερισμό του 1975; Οι σημερινές συνθήκες δείχνουν να διαφέρουν αρκετά από εκείνες που κλήθηκε να διαχειριστεί ο ιδρυτής του κόμματος, Κωνσταντίνος Καραμανλής. Η εθνική οικονομία καταρρακωμένη, οι υπερεθνικές δομές ενδυναμωμένες, η γεωπολιτική σκακιέρα αναδιαμορφωμένη. Αδιαμφισβήτητα, η πρώτη μεταπολιτευτική περίοδος διακυβέρνησης της χώρας από τον Καραμανλή χαρακτηριζόταν από σοσιαλδημοκρατικού τύπου οικονομικό πρόγραμμα, μεικτή οικονομία και μεγάλο βαθμό κρατικής παρέμβασης στην οικονομία. Το ζήτημα της κοινωνικής δικαιοσύνης οδήγησε σε αυξήσεις μισθών και μεγάλο βαθμό κρατικοποιήσεων που απορρόφησαν μεγάλο βαθμό εργαζομένων. Παράλληλα, το στίγμα του κεντρώου φιλελευθερισμού με μια διαγραφή του “αμαρτωλού” προδικτατορικού παρελθόντος της δεξιάς, παρείχε το διαβατήριο για το μέλλον του νέου κόμματος ως μιας υπερβατικής, εθνικής παράταξης, ενώ η ηγεσία, με το κύρος και την αποφασιστικότητα του Καραμανλή, επέβαλλε αποφάσεις που σε άλλες περιστάσεις -το λιγότερο- θα δυσαρεστούσαν το κομματικό ακροατήριο. Η επανεκκίνηση του κόμματος με αναφορές στις ρίζες του και στο κρίσιμο ακροατήριο της μεσαίας τάξης έχουν μετατοπίσει τον λόγο του Κυριάκου Μητσοτάκη. Για τον πρόεδρο της Ν.Δ., υπάρχει “κοινωνία και όχι άθροισμα ατόμων”, αντιστρέφοντας την γνωστή ρήση της Μάργκαρετ Θάτσερ, ενώ παράλληλα “δεν υπάρχει πρόοδος χωρίς αλληλεγγύη, και διατηρήσιμη ανάπτυξη χωρίς αναδιανομή”. Το νέο δόγμα της Ν.Δ. κινδυνεύει να αυτοπαγιδευτεί στην κριτική που έκανε το συγκεκριμένο κόμμα σε άλλα, σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, με κυριότερο τον ιστορικό του αντίπαλο, το ΠΑ.ΣΟ.Κ. Η εξασθενημένη οικονομία, ακόμα κι αν στηριχθεί στις ιδιωτικές επενδύσεις, αλλά και στη συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα στην υγεία ή την παιδεία, δεν θα μπορέσει να αποδώσει εκείνα τα αναδιανεμητικά αποτελέσματα σε σύντομο χρονικό διάστημα, σε συνδυασμό με μείωση φόρων, όπως επιθυμεί και εύχεται η Ν.Δ. Η σύγκριση με μικρές οικονομίες όπως η κυπριακή, των οποίων οι πηγές κεφαλαίων είναι αμφισβητούμενες και περιορίζονται σε οικονομικές λειτουργίες “καζίνο”, χαρακτηρίζεται ατυχής. Η επιτυχημένη πολιτική του Καραμανλή το 1975 βασίστηκε στα “δεσμά του κρατισμού” που θέλει να σπάσει ο Μητσοτάκης το 2017.
Για τη Νέα Δημοκρατία του 1975, η πανεθνική παράταξη έπρεπε να διαφοροποιηθεί από την προδικτατορική και δικτατορική εποχή και σε επίπεδο στελεχών. Σήμερα, η Νέα Δημοκρατία επιχειρεί το ίδιο απέναντι στα στελέχη που πρωταγωνίστησαν την εποχή της “επίπλαστης” ευμάρειας. Τα νέα στελέχη θα έχουν ως ενοποιητικό δεσμό μια έννοια που ακούστηκε αρκετές φορές στο συνέδριο, τον “ζωντανό, σύγχρονο και συντροφικό πατριωτισμό”. Η έννοια του πατριωτισμού επιχειρεί να υπερκαλύψει την ταξική διαφοροποίηση των νέων στελεχών αλλά και να τους αντιπαραβάλλει ως πατριώτες και φορείς της εθνικής αλήθειας απέναντι στους λαϊκιστές και τους εθνικά επιζήμιους ψεύτες. Μπορεί ο κ. Μητσοτάκης να διαβεβαίωνε επανειλημμένα ότι η παράταξή του είναι εδώ για να ενώσει τους Έλληνες (φράση που ακούστηκε στο βίντεο εισαγωγής από τον Ευάγγελο Αβέρωφ (sic)), όμως δημιουργεί και πάλι μια χαμηλότερης έντασης διαίρεση ανάμεσα στους λαϊκιστές και τους “πατριώτες που λένε την αλήθεια”, δημιουργώντας ένα αντιλαϊκιστικό μέτωπο που θέλει (;) να αποκτήσει χαρακτηριστικά λαϊκότητας.
Παρά την διακηρυκτική προσπάθεια ιδεολογικής υπέρβασης της Νέας Δημοκρατίας με καταβολές στην ίδρυσή της, στόχος είναι (τουλάχιστον σε επίπεδο ηγεσίας) η μετακίνηση στον κεντρώο χώρο, κάτι που έγινε εμφανές με την χρήση από πλευράς Μητσοτάκη της περίφημης φράσης του Τζον Κέννεντυ, (εξιδανικευμένου) συμβόλου του προοδευτικού και δημοκρατικού κινήματος, αλλά και της περιγραφής της Νέας Δημοκρατίας ως ένα “κόμμα του λαού, κυρίως για τον λαό” παραφράζοντας την γνωστή φράση του Αβραάμ Λίνκολν που εισήγαγε στην ελληνική πολιτική σκηνή ο Ανδρέας Παπανδρέου. Τον τελευταίο θύμισε και η πρόταση του κ. Μητσοτάκη για μια “Συμφωνία Αλήθειας πολιτών με πολιτικούς” σε ευθεία παραπομπή με το “Συμβόλαιο με τον Λαό” του 1981.
Το 11ο συνέδριο της Νέας Δημοκρατίας μπορεί να συσπείρωσε με βάση τη νομή της μελλοντικής (;) εξουσίας, επιχείρησε όμως και μια σαφή ιδεολογική αναπροσαρμογή. Το αποτέλεσμα της αναπροσαρμογής θα μπορούσε να χαρακτηριστεί θολό: από τη διάψευση της Θάτσερ μέχρι την επίκληση στον Χάγιεκ (το κράτος και η γραφειοκρατία στερούν ελευθερίες από τους πολίτες), και από την κοινωνική αλληλεγγύη και αναδιανομή με ελάχιστη παρέμβαση του κράτους, το πρόγραμμα της Ν.Δ ταλαντεύεται από τις παρυφές της σοσιαλδημοκρατίας (αναδιανομή, κοινωνική δικαιοσύνη) μέχρι τον νεοφιλελευθερισμό, οδηγώντας σε μια πολυσυλλεκτικότητα σε πρόσωπα και απόψεις που προσομοιάζει σε εκείνη της περιόδου 1974-1977, ενώ μπορεί να οδηγήσει σε μια διάσταση ηγεσίας-βάσης, υποτροπιασμού μετά την κατάληψη της εξουσίας ή ακύρωσης της όλης ρητορικής μέσα σε ένα πολωτικό και απλουστευτικό προεκλογικό διαξιφισμό. Ίσως όμως η απάντηση για το νέο στίγμα του κόμματος να κρύβεται στην ομιλία που προηγήθηκε του κ. Μητσοτάκη, εκείνη του πρώην πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά και χαρακτηρίστηκε ως ομιλία-ιδεολογική πυξίδα με ένα στίγμα συντηρητικό στα κοινωνικά, νεοφιλελεύθερο στα οικονομικά για να καταλήξει, αφού διαχώρισε τη δική τους από τη δική μας Ελλάδα, καταχειροκροτούμενος: “Γιατί η δική μας Ελλάδα δεν είναι καρυδότσουφλο στο πέλαγος, είναι αστέρι στον ουρανό! Η δική μας Ελλάδα είναι Ελευθερία, και μάλιστα απ’ τα Κόκκαλα Βγαλμένη!”.
periodikoplani.com 