Η εξέγερση των κίτρινων γιλέκων, πέραν των τριγμών στην προεδρία Μακρόν και όχι μόνο, κατάφερε να διεκδικηθεί ιδεολογικά και πολιτικά από διάφορους πολιτικούς χώρους, συγκεντρώνοντας το ενδιαφέρον φιλοσόφων, πολιτικών επιστημόνων, κοινωνιολόγων, αλλά και δημοσιογράφων των μεγαλύτερων και εγκυρότερων μέσων ανά τον πλανήτη. Τα ίδια τα γεγονότα, οι αιτίες τους, τα αιτήματα των εξεγερμένων και η σοκαριστική βία στα Ηλύσια Πεδία αποτελούν ψηφίδες στο μωσαϊκό ενός κινήματος του οποίου η ρευστότητα δεν χωρά χαρακτηρισμούς και πρόσημα.
Εναρκτήριο λάκτισμα της αντικαπιταλιστικής επανάστασης, νίκη των «κυριαρχιστών» έναντι των «γκλομπαλιστών», επισφράγιση του ρήγματος ανάμεσα στην ύπαιθρο και την κοσμοπολίτικη πόλη με τους αστούς της, το κίνημα των κίτρινων γιλέκων επιδεικνύει μια μεγάλη ευρυχωρία αιτημάτων. Πολυσυλλεκτικό και ευρύ, θέριεψε μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, βασίστηκε στον φόρο επί των καυσίμων και εφόρμησε με όχημα, συχνά, θεωρίες συνωμοσίας. Η μεταμοντέρνα «πολυαρχία των admin» σε ομάδες του facebook, «του κοινωνικού δικτύου των μεσηλίκων και ηλικιωμένων» όπως σημείωσε η ιταλική εφημερίδα La Repubblica, η οποία έπεσε και η ίδια θύμα της δικτυακής αμεσοδημοκρατίας μετά τις ευθείες απειλές κατά όσων ήθελαν να συμμετάσχουν σε σύσκεψη με τον γάλλο Πρωθυπουργό.
Στα 1984, ο Νορμπέρτο Μπόμπιο σκιαγραφεί τις τέσσερις αξίες στη βάση των οποίων η δημοκρατία δεν θα επιβεβαίωνε, κατά τη γνώμη του, τη ρήση ότι η ιστορία είναι ένα τεράστιο μακελειό. Στο βιβλίο του Το μέλλον της Δημοκρατίας ιεραρχεί ως ύψιστες δημοκρατικές αξίες την ανεκτικότητα, τη μη βία (στη δημοκρατία υπάρχουν πολιτικοί αντίπαλοι/ανταγωνιστές, όχι εχθροί), τη σταδιακή ανανέωση της κοινωνίας μέσω ενός ελεύθερου διαλόγου ιδεών καθώς και της αλλαγής νοοτροπιών και τρόπου ζωής, και τέλος, την αδελφότητα («ενωμένοι κάτω από ένα κοινό πεπρωμένο»).
Τα όσα είδαμε το προηγούμενο διάστημα στη Γαλλία διέρρηξαν κάθε δεσμό με τα παραπάνω, βάζοντας ένα ακόμα λιθαράκι στην έκλειψη της φιλελεύθερης δημοκρατίας και την εγκαθίδρυση του «νέου κόσμου», δείγματα του οποίου βλέπουμε στις Η.Π.Α., την Ουγγαρία, τη Βραζιλία, την Ινδία κ.α. Μεγάλο μέρος της ευθύνης αναλογεί και στον Γάλλο πρόεδρο. Η πραγματική αφορμή του όλου κινήματος είναι η υπεροπτική του διακυβέρνηση, η αδυναμία του να παράσχει ένα ικανοποιητικό αφήγημα στα μεσαία στρώματα και οι υποσχέσεις που δεν κράτησε (μια αξιοπρεπής ζωή μέσα από τα εισοδήματα της εργασίας, όχι μέσα από την ομηρία των επιδομάτων). Το προεκλογικό του μανιφέστο Επανάσταση, ο κεντρώος λαϊκισμός του, η απαξίωση του κομματικού συστήματος και, πολύ περισσότερο, η υπεροψία και η βιασύνη του γύρισαν μπούμερανγκ. Ο Εμμανουέλ Μακρόν και το κόμμα του (ουσιαστικά σε ημιλειτουργία) δεν έχουν ούτε το ιστορικό βάθος ούτε την εκλογική ενδοχώρα που θα μπορούσαν να στρέψουν τη γαλλική κοινωνία υπέρ των μεταρρυθμίσεων που προωθούν. Ακόμα και αν προχωρήσουμε στην απλουστευτική σύγκριση του Μάη του 1968 με τα Κίτρινα Γιλέκα, ο Ντε Γκωλ κατάφερε να κινητοποιήσει σχεδόν ένα εκατομμύριο πολίτες στη διαδήλωση της 29ης Μαΐου. Ο συνεχής προσανατολισμός του σε ένα μοντέλο ευρωπαϊκής κυριαρχίας ενόψει της μετα-Μέρκελ εποχής αποδυναμώνει ραγδαία τον Μακρόν. Άλλωστε, η ίδια η καγκελάριος Μέρκελ παρέλαβε τα ηνία της χώρας της μετά τις εργασιακές μεταρρυθμίσεις Σρέντερ χωρίς να χρεωθεί εκείνη το πολιτικό κόστος, αλλά το (ακόμα βαθύτατα πληγωμένο) SPD. Αυτό που χρειάζεται είναι μια ισχυρή Γαλλία σε μια πραγματικά ενωμένη και κυρίαρχη Ευρώπη.
Η δημοκρατία, το θεσμικό κατασκεύασμα της φιλελεύθερης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, χρειάζεται και τους «ενεργούς πολίτες» του Μιλ και την «έλλειψη πολυτέλειας» του Ρουσσώ. Ο πρόεδρος Μακρόν, ιδιαίτερα μετά το απογοητευτικό του διάγγελμα, έδειξε ότι δεν μπορεί να αντλήσει από το κίνημα τους πόρους για μια επανεκκίνηση της προεδρίας του. Όχι καταφεύγοντας σε μια άτακτη υποχώρηση μπροστά στη δημοσκοπική κατάρρευση, αλλά επανασχεδιάζοντας μια πραγματικά ευρωπαϊκή πολιτική.
Η δυσαρέσκεια της κοινής γνώμης θα μπορούσε να αποφευχθεί εάν ο Μακρόν ασκούσε μια Προεδρία πιο ταπεινή και συνετή, μια Προεδρία με περισσότερο διάλογο ιδεών, προετοιμάζοντας τη Γαλλία για την 4η βιομηχανική επανάσταση με προτεραιότητα την κοινωνική δικαιοσύνη.
Το μανιφέστο Πικετί αποτελεί μια θετική βάση για την οικοδόμηση πραγματικά ευρωπαϊκών λύσεων σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο και σε μια Ευρώπη που αρνείται να κατανοήσει ότι παρακμάζει οικονομικά και δημογραφικά, με μοναδική της άμυνα τον φόβο και τον απομονωτισμό του εθνικισμού. Είναι ανάγκη να κατακτήσουμε εκ νέου μία προς μία τις αρχές του Μπόμπιο με σεβασμό στους θεσμούς και να αναρωτηθούμε για τη θέση της Ευρώπης στον νέο κόσμο.
Το τελευταίο οχυρό της Ευρώπης, ο υπερκαταναλωτισμός, καταρρέει μέσα από τους υπολογιστές made in China και τα γιλέκα made in Βangladesh, που χρησιμοποίησαν και τα κίτρινα γιλέκα. Η πραγματική περιουσία και κληρονομιά αυτής της ηπείρου είναι οι φιλελεύθερες και δημοκρατικές της ιδέες και θεσμοί για μια δίκαιη και πλουραλιστική κοινωνία στηριγμένη σε ένα ισχυρό κράτος δικαίου. Ας είμαστε ρεαλιστές, ο κόσμος μας οδεύει στην εποχή του Σαλβίνι και του Τραμπ με την αριστερά κατακερματισμένη, προσπαθώντας να ανανήψει απεγνωσμένα, ενώ κομμάτια της προκρίνουν τον εθνολαϊκισμό ως απάντηση. Στη δημοκρατία άλλωστε «η ερώτηση είναι εύκολη αλλά η απάντηση δύσκολη», κάτι που δεν συμβαδίζει με το διαδικτυακό «εδώ και τώρα» ή τις θυσίες των προηγούμενων γενεών ώστε οι μελλοντικές να ζήσουν καλύτερα. Σύγχρονες προκλήσεις που χρειάζονται σύγχρονες και συνειδητοποιημένες απαντήσεις.
periodikoplani.com 